İlber Ortaylı: Hitler’i sözde kaba bir onbaşı olarak görüyorlardı, bir yıl sonra Hitler Alman halkının Führer’i oldu

Weimar Cumhuriyeti’ni teÅŸkil eden Alman sosyal demokratları Avusturya’dan farklıydılar ama yenilginin ÅŸartları içinde vaatlerini yerine getirmeleri mümkün deÄŸildi.

KOMÃœNÄ°ZME MEYÄ°L

Almanlar komünistlere meyletti. Bugün bizim gözlediÄŸimiz Alman zihniyetine ve davranışına uymayacak bir durum; Alman komünistleri Avrupa’da en kuvvetli partiydi ve Stalinizm’in demir bileÄŸi gelene kadar da Rusya’nın bütün komünistleri gerçek bir ihtilalin Alman komünistlerin ittifakı ve hatta önderliÄŸiyle gerçekleÅŸebileceÄŸine inanıyorlardı. Oysa Alman komünistleri zayıf bir stratejinin içine girdiler. Yok edilen imparatorluÄŸun kalıntıları ve sermayedarlar Almanya’yı pek bırakmak niyetinde deÄŸillerdi. Harp sonrasının ağır ÅŸartları içinde Alman işçi sınıfı zor hayat ÅŸartlarından çok, iÅŸsizlikten hatta daha da beteri iÅŸini kaybetmek korkusuyla yaÅŸayan bireylerden oluÅŸuyordu.

YAHUDİ DÜŞMANLIĞI

Derde çare, Almanya’nın haklarının yendiÄŸini haykıran ve bütün yenilgi ve krizi Yahudi sermayesine baÄŸlayan Luther’den beri devam eden tarihi Alman-Yahudi düşmanlığını kışkırtan bir partinin yürüyüşü olarak görüldü. Adolf Hitler 20 Nisan 1889’da Avusturya’nın Alman sınırında Braunau am Inn’de doÄŸmuÅŸtu. Ama o dönemin Alman Avusturyası’nda görüldüğü üzere Alman milliyetçisiydi. Hayatının Avusturya imparatorluÄŸunda ve Viyana’da geçen kısmı da hiç mutlu görünmüyordu. Herkes bir suçlu arar. Bu dönemde aranan suçluyu Alman Avusturyalılar buluyordu. Ä°mparatorluk Viyanası’nda ÅŸehrin imarı ve örgütlenmesinde çok baÅŸarılı görünen ve ilk defa halktan gelen belediye reisi Dr. Karl Lueger ÅŸiddetli bir Yahudi düşmanıydı. Onun Viyana Belediyesi’nin imkânları çerçevesinde geliÅŸtirdiÄŸi yayın faaliyeti ve öğretimle alt-orta sınıf gençliÄŸi Yahudi düşmanı bir Pangermenizm’i benimsedi.

‘NAZÄ°’YE DESTEK

Adolf Hitler de onlardan biriydi. 1920’lerin başında onun kurduÄŸu Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi kısaca NAZÄ° diye bilinen hareketli ve saldırgan partinin baÅŸarı grafiÄŸi çok düşüktü. Yıkımdan zarar gören, ÅŸaÅŸkın eski imparatorluk seçkinleri, iÅŸlerini yürütemeyen orta sınıf esnaf ve yarınlarından emin olmayan alt-orta sınıf bu partiyi destekledi. Ama asıl geliÅŸimi saÄŸlayan Almanya’nın müttefikler karşısındaki feci durumu ve dünya iktisadi buhranıydı.

BÄ°RAHANE DARBESÄ°

Mayıs 1924 seçimlerinde mevcut oylardan yüzde 6.5’la parlamentoda yüzde 32 sandalye kazanan Naziler, Hitler’in baÅŸarısız birahane darbesiyle daha da kötü duruma düşmüşlerdi. Fakat 1930 yılında parti kendini topladı. Oy oranı yüzde 18’e, iki yıl sonra yüzde 37’ye çıktı. 1933 Martı’nda yüzde 45 rey almıştı. Almanlar nasyonal sosyalizmi seçtiler. Ne bir darbe, ne de Mussolini’ninki gibi uzun yürüyüş; gösterileri, sembolleri, yürüyüşlerinin estetiÄŸi ve partili marÅŸlarıyla Anglosakson dünyasının banal göreceÄŸi bir hareket yeni Almanya’yı ifade etmeye baÅŸladı. Sadece parlamentodaki iskemlenin bir kısmını elinde tutan Naziler baÅŸta cumhurbaÅŸkanı muhafazakâr-militarist Paul von Hindenburg ve Franz von Papen gibi politikacıların desteÄŸiyle mutlak bir diktatorya kurmayı baÅŸardılar.

Ä°FLAS EDEN ‘VON’

Her ikisi de Hitler’i sözde kaba bir onbaşı olarak görüyorlardı. Bir yıl sonra Hitler Alman halkının Führer’i, cumhurbaÅŸkanı oldu ve baÅŸbakanı da Joseph Goebbels’ti. Hermann Göring Prusya BaÅŸbakanı’ydı. Partiler yasaklandı, sendikalar meslek birlikleri haline dönüştürüldü ve Nürnberg Kanunları’yla herkes Führer’e sadakat yemini ettiÄŸi gibi kendilerinden evvel beÅŸinci nesle kadar Yahudi olmadıklarını ispata davet edildi. Alman bürokrasisi ve nüfus kayıtları bu bilgiyi vermeye müsaitti; doÄŸrusu Almanlar da bu kanunu da benimsediler. Pek kimsenin dikkatini çekmez, Alman ordusunun parlak generallerinin önemlice bir kısmı bu kanunun getirdiÄŸi sınavı geçemeyecek durumdaydı. Ä°flas eden “Von” unvanlı çiftlik sahibi dedeleri zengin Yahudi bankerlerin ve iÅŸadamlarının kızlarıyla evlenmiÅŸlerdi.

TECRÃœBEYÄ° TERCÄ°H

Tecrübeli generaller mi, yoksa ırki takıntı mı? Hitler tecrübeli generalleri orduda tutmayı tercih etti. Aynı ÅŸeyi Reichsbank baÅŸkanı olarak tayin ettiÄŸi Dr. Hjalmar Schacht’ın Yahudi yardımcısı konusunda da gösterdi. Schacht iÅŸlemleri ve çalışma düzenini onsuz devam ettiremeyeceÄŸini daha başında beyan etmiÅŸti. Ona dünya buhranın tahribatını, yıkıcı etkilerini silecek bir iktisatçı ve maliye uzmanı ve yardımcısı daha önemli göründü. Yeryüzünün ana ülkeye ve millete en çok bütünleÅŸmiÅŸ Yahudi cemaati Almanya’nındır. Kültürleri, zihniyetleri, orduda savaÅŸacak kadar sadakatleri ile tanınırlardı. Buna raÄŸmen acımadan harcandılar.

‘ANKARA’NIN AKLI

Akademisyenleri dışarı kaçabilirse süründü. Amerika gibi ülkeler yıllık göç kontenjanını azalttı. Gene de Avusturya ve Almanya’dan kaçan sanatçılar ve Hans Tietze gibi sanat tarihçileri, müze müdürleri ve müzisyenler New York’u hödük bir metropol olmaktan çıkarmayı baÅŸardılar. 1933 Ä°stanbul Ãœniversitesi’nin reformu ve Ankara’da akademik kurumların kurulması da Avrupa’daki birçok devletin gösteremediÄŸi akıllılığın Türkiye’ye getirdiÄŸi bir kazançtır. Özellikle hukuk ve klasik diller eÄŸitimi, ziraat enstitüsü, entelektüel Yahudi solcu ve Alman göçünden çok istifade etti.

HÄ°TLER’Ä° Ä°TELEDÄ°LER

Alman sanayisi kuvvetliydi. Versay’ın yasakları çabuk delindi. Hızla ve etkin biçimde silahlandılar. Hitler Almanya’yı geliÅŸtirmedi, Alman sanayi ve örgütçülüğü ve tarihsel fikri kalıntıları Hitler’i iteledi. Napolyon’un yanlışı daha beter tekrarlandı; Rusya macerası saldırganlığın vahim ve gülünç yanlışlıklarını gösterir. Volga kıyılarına ve Kafkaslar’a uzananlar böyle bir savaşın ikmal sistemini karşılayacak durumda deÄŸildi. Sovyet Rusya ordularının komutanlarını Stalin’in geniÅŸ ölçüde temizlemesinden ve mühimmatının zayıflığından dolayı Kızıl Ordu ilk anda geriledi ama Batılı dünya Rusya ile birleÅŸmeyi kaçınılmaz gördü.

‘TORTU’LAR KALICIDIR

Yazının devamı için